ขุนพิเรนทรเทพ เป็นบุคคลสำคัญในประวัติศาสตร์ไทยที่มีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนแปลงการปกครองของอาณาจักรอยุธยา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการโค่นล้มอำนาจของขุนวรวงศาธิราชและแม่หยัวศรีสุดาจันทร์ และก่อตั้งราชวงศ์สุโขทัยขึ้นมาใหม่
ชีวิตในวัยเด็กและการรับราชการ
แม้ว่าจะมีข้อมูลเกี่ยวกับชีวิตในวัยเด็กของขุนพิเรนทรเทพค่อนข้างน้อย แต่ทราบแน่ชัดว่าท่านสืบเชื้อสายมาจากราชวงศ์สุโขทัย และได้เข้ารับราชการในสมัยของสมเด็จพระไชยราชาธิราช โดยดำรงตำแหน่งขุนพิเรนทรเทพ เจ้ากรมพระตำรวจขวา มีหน้าที่ดูแลรักษาความสงบเรียบร้อยในราชธานี
การโค่นล้มอำนาจขุนวรวงศาธิราชและแม่หยัวศรีสุดาจันทร์
หลังจากสมเด็จพระไชยราชาธิราชสวรรคต อำนาจในราชสำนักตกอยู่ในมือของขุนวรวงศาธิราชและแม่หยัวศรีสุดาจันทร์ ซึ่งทั้งสองได้กระทำการทุจริตคอร์รัปชันและกดขี่ปวงชน ทำให้เกิดความไม่พอใจในหมู่ขุนนางและประชาชนเป็นอย่างมาก ขุนพิเรนทรเทพซึ่งเห็นถึงความเดือดร้อนของบ้านเมือง จึงได้ร่วมมือกับขุนนางผู้ภักดีต่อราชวงศ์สุโขทัยวางแผนโค่นล้มอำนาจของทั้งสอง โดยมีการเสี่ยงเทียนเพื่อทำนายผล และเมื่อเห็นว่าโอกาสมาถึง จึงได้ลงมือปฏิบัติการจนสำเร็จ
การขึ้นครองราชย์และการฟื้นฟูราชวงศ์สุโขทัย
หลังจากการโค่นล้มขุนวรวงศาธิราชและแม่หยัวศรีสุดาจันทร์สำเร็จ ขุนพิเรนทรเทพได้ขึ้นครองราชย์เป็นสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช และได้ฟื้นฟูราชวงศ์สุโขทัยให้กลับมามีอำนาจอีกครั้ง พระองค์ทรงปฏิรูปการปกครอง บำรุงพระพุทธศาสนา และสร้างความมั่นคงให้แก่ราชอาณาจักร
พระราชประวัติของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช
สมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระราชโอรสของสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช ได้สืบทอดพระราชอำนาจต่อมา และทรงเป็นกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ในการต่อสู้เพื่อเอกราชของชาติไทย การที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงมีพระปรีชาสามารถในการทำสงครามและการปกครองประเทศได้อย่างยอดเยี่ยมนั้น ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากการที่พระองค์ได้รับการอบรมสั่งสอนจากพระราชบิดาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์
สรุป
ขุนพิเรนทรเทพเป็นบุคคลสำคัญในประวัติศาสตร์ไทยที่มีบทบาทในการเปลี่ยนแปลงการปกครองของอาณาจักรอยุธยา และเป็นผู้ปูทางสู่การก่อตั้งราชวงศ์สุโขทัยขึ้นมาใหม่ การกระทำของท่านเป็นแรงบันดาลใจให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาและเรียนรู้ถึงความกล้าหาญและความเสียสละเพื่อชาติบ้านเมือง